Finans piyasalarının batıda, özellikle ABD’de gelişmiş olması, girişimciliğin bu ülkelerde gelişmesinin de temel sebepleri arasında gösterilmektedir. Dünya genelinde girişimcilik ekosistemleri incelendiğinde, finansal sistemleri gelişmiş ülkelerin girişimcilik ekosisteminin de diğer ülkelere oranla daha gelişmiş olduğu görülmektedir.
Her ne kadar gelişmiş ülkelerde girişimciliği destekleyen finansal enstrümanlar oldukça geniş bir yelpazede olsa da en çok kullanılan enstrümanlar dünyanın birçok yerinde benzerlik göstermektedir. Bunlar; Melek yatırımlar, girişimcinin kendi girişimini fonlaması (Boostraping), geleneksel banka kredileri ve devlet destekleri belli başlı girişim desteklerine örnek olarak gösterilebilir.
Girişimcilerin melek yatırım ya da banka kredilerine alternatif yatırım araçları aramasının temelindeki sebep, erken aşama girişimlerinin büyük çoğunluğunun banka kredisi ya da melek yatırım bulmakta yaşadığı zorluklardan kaynaklanmaktadır. Bankaların nakit akış tablosu olmayan ya da likit değerleri olmayan girişimlere kredi vermekte çekimser davranması ya da melek yatırımcıların risk değerlemesini öngörememeleri nedeni ile yatırım yapmak istememeleri nedeni ile girişimciler alternatif yatırım araçlarına yönelmektedir.
Melek yatırım, girişimcilerin en çok kullandığı finansal desteklerin basında gelmekte. Küresel Girişimcilik Ağın’ın verilerine göre, melek yatırımcılar 2017 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde 70 bin girişime toplam 25 milyar dolardan fazla yatırım yapmışlardır. Avrupa Birliği’nde ise melek yatırımcılar 2017 yılı içinde toplam 40 bin erken asama girişime 7.3 Milyar Euro olarak yatırım yaparak, girişimcilerin en büyük destekçileri pozisyonunda olduğunu gösteriyorlar.
ABD ve Avrupa’da bu kadar yaygın kullanımına rağmen melek yatırımcıların ve melek yatırım ağlarının bazı avantajları ve dezavantajları da mevcuttur.
Avantajları;
Melek Yatırımcılar girişimin riskini üstlenirler. Melek yatırımcılar yatırım yapacağı girişimin mevcut durumundan çok gelecekteki potansiyeline baktıklarından girişimin belirli bir hissesi karşılığında girişimcinin yerine risk alan kurum veya kişilerdir.
Melek Yatırım borç değildir. Bir girişimci yatırım aldığında bir süre sonra faizi ile o parayı geri ödemek zorunda değildir. Eğer yatırımınız başarıya ulaşmazsa banka kredilerinde olduğu gibi krediyi/borcu ödemek gibi bir zorunluluğu yoktur.
Melek yatırımcı girişimin başarılı olması için uğraşır. Birçok melek yatırımcı yatırım yaptığı girişimlere destek olur. Girişimciler faaliyette oldukları sektörde girişimcilerin tecrübesinden yararlanabilirler. Birçok melek yatırımcı yatırım yaptığı girişime mentörlük de yapmaktadır.
Melek yatırımcıların yatırım süreci kısa sürer. Kredi veya diğer desteklere karsın melek yatırımcıların yatırım süreci bir aydan daha kısa sürer.
Melek yatırım yapan kişinin is çevresinden yararlanabilirsiniz. İş hayatında çevre kurmak önemlidir. Bir melek yatırımcı bir girişimin yönetim kuruluna girdiğinde onun is çevresi aracılığı ile daha kısa sürede başarı sağlayabilir.
Melek yatırımcılık günümüzde oldukça popüler. Sermayenin sınır tanımaması nedeni ile melek yatırımcılar dünyanın pek çok yerinde farklı girişimlere yatırım yapabilmekteler. O yüzden bir melek yatırımcıyı bulmak günümüzde zor değildir.
Melek yatırım girişimin herhangi bir aşamasında yatırım yapabilir. Bir melek yatırımcı girişimin kuruluş aşamasında 50 bin TL tohum yatırım da yapabilir, ileri ki aşamalarda şirketin değerlemesine göre 1 milyon TL yatırım da yapabilir. Bu miktar, girişimin değerlemesi, girişimin ihtiyacı olan para gibi Melek yatırımcı ile yapılan görüşmeler sonucunda kararlaştırılabilir.
Dezavantajları;
Yüksek riskli girişimlerin fiyatlamasının farklı olması. Melek yatırımcıların bir girişime yatırım yapmasının temel sebebi, o girişimden yatırdığının birkaç katı kâr edip çıkış yapmaktır. Melek yatırımcılar ortalama 5 yıl içinde yatırım yaptıkları girişimlerden çıkmak isterler ve daha çok kar etmek için girişimcilere baskı yapabilirler.
Girişimci, gelecekteki kârını melek yatırım ile sınırlandırır. Girişimci gelecekteki kârı karşılığında girişiminin belli hissesini melek yatırımcıya satar. Bu da ciddi oranda kâr edene kadar normal gözükse de sonradan rahatsızlık verici olabilmektedir.
Girişiminizde bazı konularda kontrolü kaybedebilirsiniz. Melek yatırımcının yaptığı yatırım oranına bağlı olarak girişimci kendi girişimi ile ilgili bazı kararları almakta zorlanabilir.
Melek yatırımcılar ikinci yatırımı yapmayabilirler. Melek yatırımcılar istediğiniz zaman kredi alabileceğiniz bir banka gibi değillerdir. Birçok melek yatırımcı yatırım yaptığı şirkete ikinci yatırımı yapmaya gönüllü değildir. Her ne kadar ilk basta risk alıp yatırım yapsalar da bu riski ikinci yatırım ile devam ettirmeme ihtimalleri yüksektir.
Her melek yatırımcı iyi niyetli olmayabilir. Bazı yatırımcılar normalden daha kısa sürede yatırımınızdan çıkmak için baskı yapabilir, sizi is çevresi ile tanıştırmayabilir, monitörlük yapmayabilir.
Yatırımcılar uzman olduğu sektör dışında yatırım yapabilir. Parasını değerlendirmek isteyen herkes en çok geliri kazanabilmek için yatırımlarını farklı alanlara yapabilir. Melek yatırımcılar da farklı değillerdir. Bu yüzden de sık sık uzman oldukları pazarların dışındaki yatırım fırsatlarını araştırırlar. Eğer bir girişimci böyle bir durum ile karşılaşırsa, girişimcinin yatırımcının iş çevresinden ve tecrübesinden yararlanma şansı olmaz.
Kaynak: “Türkiye Girişimcilik Eko-Sistemi Yeni Finansal Enstrümanlar Raporu”
Bu rapor, İNOFİNANS Projesi kapsamında Ekonomistler Platformu önderliğinde İstanbul Ticaret Üniversitesi ve BTM (Bilgiyi Ticarileştirme Merkezi) ortaklığı ile ve Kalkınma Ajansı desteği ile yürütülmektedir.